Bööde gejhn oder Deppcher räafen

Juli, die Zeit der weitgehenden SelbstversorgungBox hochdt

Wenn mir oas un dej Summerzeiten vu frejher erennern, dann moß och erweehnt gäan, wat fier ´n intensiven Ärwetsmoand de Juli fier oas Käanner trotz der Ferien zeit gewierschd äas. Wej gesoat, de Juli emfasst net nur dej fröhlich Böödesaison; ed äas och dej ejschd gruuß Erntezeit vum Joahr und dözoù noch dej Zeit, woù ma eifrisch Waldbeeren gepleckt hot. Un denen zwoù Aktionen woaren mir Käanner selfverständlich mäat vollem Äasatz Beteilischd. Un soù woar ed och en fescht Rejel, dat ma, wemma spillen oder bööden gejhn wollt, vierher noch ebbes Netzliches hot maache missen. Dat hääschd: Mir hotten oas ed Vergnüjen vierher noch verdejne missen.

weele_brt

Bööde gejhn oder Deppcher räafen

Döö woar awer mei Kusing Norbert, äänen vun den Zwillingen, ganz annerer Määning. Wej henn un soù ´nem hääßen Julidaach äand Schwimmbad gejhn wollt, dö hätt sei Mamm, de Tant Bebby, zoù him gesoat:

„Zedrejscht gääscht dau mir noch e Sack Deppcher räafen; dann kannschde bööde gejhn!“

Den Norbert awer woschd, dat den Onkel Johann äan seim Schopp e ganz Depot vun Säcken mäat Deppechern gespeichert hot. Un soù hot henn seich, statt äan de Wald ze gejhn, häämlich äan de Schopp vum Onkel Johann geschlech, hot seich e Sack voll Deppcher geschnappt, dahaam vier de Kellerdier gelööht und äas schnurstracks nö Mierzisch äand Schwimmbad gelaaf.

Deppcher, dat säan dej ausgeduarten Tannen- un Kiwwernzappen, äan Säcken gesammelt; dej hun als Ufeierholz gedejnt fier den Herd äan der Kich un fier den Zäammeroawen äan der goat Stuff.

Deppcher räafen un haam ze schlääfen, dat woar längschd net dej äänzisch Ärwet, dej äam Summer off oas Gääßbauernkäanner gewoart hott. Oas Eltern äannerhalf der Gruußfamillisch vun dömoals woaren als V&B-Fabrekarbeiter un Gääßebauern soù ärm drun, dat ed selverständlich woar, dat mir Käanner iwerall mäatgeholf hun. De Käanner woaren schun um Ufang vun hierem schoùlpflichtijen Alter äam Haushalt, äan der Goartenärwet, äan der Landwirschaft un der Ärwet äam Waal äagesetzt; sei woaren ed beim Beeresammeln, beim Krauden oder beim Gläannen un äan der Uabst-, Kuar- un Krombernernt.

Krauden un gläannen gejhn

Bei der Ärwet off de Steckern, bei der alsoù de ganz Famillisch äan Aktion woar, hot ed fier oas Käanner poar klääner Hilfdejnschde gäan. Beim Foader maachen off ´m steilen Hang vum Reisberrisch un äan der versompt Wiss um Sefferbaach hun mir beim Wennen geholf un hun speeder ed Foader äan den Ärmen off Kuppen zesummegetrööh. Nöö ´m Foadermaachen äam Hornung follischd gleich ed Kuarmaachen äam Juli un dönööh äam Herbschd ed Krombernausmaachen. Während ed Kuar nödemm ed äasgeseet äas, oas mäat Ärwett äa Roùh lest, maachen de Krombern vun Ufank un dauernd Mejh. Kaum aus der Scholl gespross, missen säa geheift un vum Onkraud gesäuwert gäan.

En ganz besonnersch Oart vun zoùsetzlicher Käanneräarwet woar Ufank der Vierzijer Joahren off oas zoú komm, wej ejschdmoals de Krombernkeefer äan oase Brääden un off oas Steckern offgetauchd äas. Dö hun mir henn un sein feierruut un fettisch Larven noch mäat der Hand vum Krombernkraut äänzeln eronner gesammelt. Foffzisch Reichspennig hot ed gäan off der Sammelstell fier ään Streichholzschachtel voll. Dej Grupp, dej äam miaschden vun allen um Enn vum Moand gesammlt hot, dej äas fier hieren „Beitrag zum Endsieg“ besonnerschd geehrt gäan. Doch dej „amerikanische Schädlingsinvasion“ woar schließlich stärker als all oas Hänn; ewei konnt de „Volksfeind“ nur noch mäat gäaftijen Spretzmetteln ugegräaff gäan.

Ed Krombernausmaachen selwer woar ääjendlich Fraaleitsärwett. Oas Mammen un oas Tanten hun mäat ´em Koarschd dej Erdfrücht ausgemaach un se häanner seich gewörref off dej Strääh, dej emmer länger gäan äas. Äan zwejn Ärwettsgängen hun sei dann dej goat Krombern offgeroof, zedrejschd dej beschden, dej Setzkrombern fier ´d neegschd Joahr, dann dej Äaßkrombern zum ääjenen Verzehr. Und at klään Zeich, wat dann noch leijen bliff äas, dej Schweinskrombern fier ´d Vejh, dej durfden dann mir Käanner offräafen un äan de Säck schidden.

Mir Käanner woaren och drun beteilischd, ed Krombernkraut mäat der Gööwel ze sammeln un off Heifcher ze schichden, dej dann äam Speedherbschd, wenn dat Kraut geduart woar, ugestooch gäan säan. En besonnerschd Frääd döbei woar, Krombern, dej beim Ausmaachen vergäas gäan säan, äan ´d offene Feier ze schmeißen un zum leckeren Verzehr schmoren ze lossen.

Fier dej Gääßebauern, dej faschd all off `em „Schenner“ geschafft hun un deren Ärwettsloùhn bei V&B zum Lewen un zum Sterwen net gelangt hot, woar net nur de Goarten em `d Haus un dat klään geärrwt Ackerland noùtwennisch; em ze iwwerlewen un dej Selbstversorgung zoù erhöhen, dödefier äas och de Rund un de Ween, säan dej offgelossenen Wissen un och de ganze Wald zoù oasem Schaffrevier gäan.

Dö hot ed gehääschd, jeden Daach zwoù bes drei Gääßen (äam Frejjoahr de Zeckelcher dezoù) un en Dotzend Kaneincher mäat Foader ze versorjen; de Wäanter iwwer mäat Strejh un Foader, äam Summer un Herbschd mäat Freschfoader. Un dödefier säan mir zum Krauden gescheckt gäan. Dat hääscht, mäat ´nem Krombernsack off ´m Bockel hun mir un der Rännern vun de Stroaßen un de Ween, off `m Uwand vun de Steckern und off `m Bahndamm vun der Glentsch dat Kraud und dat Gras geroppt, dat dö weld gewöös äas. Beim Krauden hun mir oas määschd sier gedommelt, em net gesejhn ze gäan; weil soù ´n Ärwett hot als minderwerdisch gegoll. Dödefier hun oas och dej Käanner vun de gruußen Päardsbauern und vun de besser gestellte Leit äam Dörref als „ärmsejlisch Krauder“ verschännt.

Mejh noch hun mir gezögerd, oder besser gesoad, hun mir oas gesträubt beim Gläannen, alsoù off dennen oofgeernteden Steckern dej Ähren, dej Krombern un Äppel äanze sammeln, dej nöö der Ernt off de Steckern un off de Uabstwissen iwrisch, döö leihen bzw. hänge bliff saän.

Faschinne maachen un Weele plecken 

Soù woar net nur ed Haus un den Huafraum oas Dahaam; döödezoù hot och wej e gruuß Lewensganzed och de Flur mäat de Steckern, de Wissen und de Wald dezoù gehierd.

Äam Waal äas dat Brennholz fier de Wäanter geschlööh gäan, döö säan äämerweis de Waldfrüchte, Häamberden, Weelen un Schwotzpotten gepleckt gäan, säan Pilze un Buchecker gesammelt gäan. Wat net zum ääjene Verbrauch bestemmt woar, dat äas off `m Mierzer Wochemoard ugebuard gäan, fier seich e kläänen Zoùgewenn ze verschaafen.

Äam Summer, döö woar äan der Wirschaft „Zum Hirschen“ emmer öffendlich ää Gebied äam Gemeindewald zum Holzschlejhn freigäan. Mein Famillisch hot och jeed Joahr fier e klää Geld soù en Schlaach fier ed Brennholz äam Wäanter gestääht.

Äam Schlaach hot ebefalls de ganz Famillisch mäatgeschafft. De Männer hun ed Stammholz zoù Klaftern geseet un ed mäad Eisekeilen gespaalt. Dej oofgetrennt dick Äschd säan och off Längen geseet un offgestapelt gäan. De Fraaen un mir Käanner hun de Faschinne gemaach: Mir hun dej denn Äschd un ed Reisisch zoù dicken Bendeln zesummegetrööh, dej mäat Sääl oder mäat Droaht emweckelt gäan säan. Fier ed Faschinnemaachen woar ed emmer aäam bäschden, wenn dat Geäschd schun rappelduur woar, weil es seich dann besser hot breeche lossen.

Beim Breeschen vum Reisisch hun mir en ääjen Method entwickelt, wej mir dej Ärwett gedäält hun: – Dej ganz denn Äschd säan mäat der Hand gebrooch gäan. Dej ebbes dickeren hun mir iwwerm Knej gebrooch. Dej noch dickeren hun mir um Enn äan de Hand gehöll, schreech off de Böddem gestalllt un mäat em Foaß degeehnt getret, bes den Kneppel gebrooch äas. Dej ganz dicken säan off de Seit gelööht gäan un vun de Männern mäat der Axt oder mäat der See klään gemaach gäan. Manchmoal, wenn eich e ganz dennen Ascht erweschd hun, äas henn ääfach mäat aller Wucht gejen e Baam geschlööh gäan, soù dat dat käarzer Enn oofgebrooch äas. Mäschdens äas es dann wej e Probeller dörrisch de Loft gesurrt. Soù hotten mir Käanner bei der sonschd soù trecken Ärwett wenigschdens e bessi Spaß. Denn, häannerher äas noch de lange un holbrije Weeh dezoù koom, off demm mir jeden Oowend ed voll belödene Weenchin haam gezuuh hun.

Wat dej Ärwett äan soù ´nem Schaach betrefft, soù woar ed em Papp un der Mamm am lejwschden, wemma e Schlaach aus Loùkessen zoaùgewiss grejht hun, weil dej jong Stämmcher vun geschelltenn Äächenholz e vill hejeren Heizwert hotten. Oas Käannern woar dat ewefalls recht, weil ed bei de jongen Äächestämmchern kaum Aschdholz gäan hot un mir wenijer ze dejn un döfier mej Zeit fier ze spillen hotten.

(Die geschälte Rinde junger Eichen, die Eichenlohe, wurde gesammelt und zur industiellen Herstellung von Gerbsäure verwendet.)

Zoù der Waldärwed äas nadierlich äam Hochsummer ed Plecken vun de Waldbeeren dezoù komm, zedrejschd de Häamberden un de Weelen und speeder dann de Schwotzpotten. E ganz besonnersch familär Ereichnis woar ed Weeleplecken.

De Weelenzeit, dej hot äam Juli körz fier oaser Kermes ugefang, un de määschde Koochen, denn fier de Kermes geback gäan äas, dat woar halt de Weelekoochen. Dödefier woar dann och faschd ed ganz Dörref ennerweehs beim Weeleplecken off ´m Ruudeknopp, äa Jonge Wällchin un sugoar äam Loùsemer Waal. Och mir Käanner hun schu frejh de Pleckbecher, de Schoppen, äan de Hand gedreckt grejht. Awer ufangs woaren mej bleu Beeren em d´ Maul verschmiert als äam Schoppen.

Äan ´nem goade Summer säan emmer soù vill Weele gepleckt gäan, dat net nur jed Woch de fresche Weelekoochen off ´m Dech gestann hott; ed äas och reichlich Sejssschier gekoochd gäan, un wad dann noch iwwrisch bliff äas, dat hun mir äa Mierzich off ´m Wochemoart ugebuart. Beim Verkaaf vun de Weelen off ´m Mierzer Moart woar mei Mamm de dichdischst; sei woar emmer zedrejschd hier Woar loas bes off de letschde Schoppen. Hier Weelen woaren halt de bäschd Qualität, woaren goad gefeeht un kää bessin glitschisch.

Arnold und Gerd, dej Jongen von Tant Katchin un Onkel Johann, hotten seich un ääm Summer beim Weeleplecken e Poar Fußballschoùh verdejne wellen. Un dömäat sei och hier Woar off ´m Moart sierer loasgrejn konnten, hun sei hieren Äämer ääfach newen denn vun meiner Mamm gestallt. Allen zwejn hun dann och hier Fußballschoùh grejht. Bei dem noch viel jengeren Gerd hot ed allerdengs net gelangt fier denn Markeschoùh mäat denne drei Streifen, denn nöm Krejsch offkomm äas. Awer fier net häanner seim gruuße Broader zereckzestejhn, hot seich de Gerd dann dej drei Streifen mäat Ölfärf off sein ääfachen schwotzen Fußballschoùh gemoalt.

© Rudolf Engel 2014 Box hochdt

 

 

Hinterlasse einen Kommentar