Frääd und Lääd beim Böödegejhn

UnbenanntDe Juli hätt de gleichen Nummen wej de Julianische Kalenner, denn vum Julius Caesar äagelääd gäan äas. Juli, dat äas net nur dä Moand fier de Kermeesen un dej anner Dörref- un Stadtfeschder, dat äas net nur den Hunnischmoand fier de Hochzeiden; ed äas och dej Zeit vun der Sommerfrische und der Frääd um Bööden. Mein älschd Erennerong dörun äas jedoch off kään Oard un Weis fräädvoll zoùgang.

Mein ejschd Begejnong mäad em Elemend Waaser Box hochdt

Dej Hetz vun der Julisonn un ´nem wärdesfreien Sonndisch vum Joahr 1934 muß mei Papp wöll beweschd hun, mäat seim gröd drei Joahr alten Ejschgenuarenen ed Mierzer Schwimmbad offzesejschen. Dej Schwemmleidenschaft vun meim Papp woar fier en ääfache Mann aus em Dörref dömoals ebbes Ungewöhnliches. Äan ejschder Linie woar henn e leidenschaftlichen und ziemlich erfolreichen Turner; awer sein zwäät sportiv Begeischderong hot seim Schwemmen und em Turmsprengen gehiert.

Dej allerejschd Käandhäätserennerong,dej seich äan mei Gedächtnis äasgenischd hot, dej handelt ewen vun disser, seiner Leidenschaft, allerdengs fier meich off en sehr schmerzhaft Weis. Dej Erennerong konzentriert seich äan ´nem Bill, äan demm mei Papp off em ganz hejen Turm stääht, wej henn off äämoal de Ärmen ausbrääd, de Bään kromm mecht, oofsprengt, dörrich de Loft sejelt un äand´ Waaser äataucht.

De Rescht vun der Geschichd wääß eich nur noch vum Verzellen:

Juli 1934; eich woar alsoù grööd drei Joahr alt. Mei Papp hot nie mäat mir driwwer geschwatt, awer mei Mamm hot mir dixer verzellt, dat de Papp äam Schwimmbad zoù mir gesoat heet, eich sollt ganz brav um Beckerand setze bleiwen, bes henn gleich nommoal zereck wär. Un wej eich henn awer vum Turm heed sprenge sejhn, dö sei eich ääfach offgestan und och äand Waaser gesprong. Eich moß bewusstlos gewiarschd säan, wej sei meich vum Böddem vum Schwemmbecken eroffgehöll hotten.    

Bööde gejn un schwenmme lieren um Baachemer Schetzel

Diss bleiwend Gronderlebnis scheint mir weder un der Sejl noch um Leiw geschööd ze hun. Eich säan döroffhinn off kääne Fall waaserscheu gäan, ejher en Waaserratt.

Schwemme geliert hun eich äandemm net äam Mierzer Schwimmbad, och net vu meim Papp, denn joo gleich äan de Krejsch gemuschd hot; dat Schwemmen, dat hun mir oas selwer beibrööht, dej Jongen aus meiner Grondschoùlklass un zwoar un zwoù entleejenen Stellen vum Seffersbaach weit außerhalf vum Dörref. Dej ejschd Stell, dat woar dat vun schun zimlich verfall Baachemer Schetzel, vun oas selwer nommoal nau offgestaut, äan der Grenz zoùm nördlchen Nööberort Baachem. Un dej zwäät Übungsstätt, dat woar dat noch intakte Stauwehr un der Schoofbreck äam Süden vum Ort, fascht schun off Mierzer Gewann geleeh.

Ed woar jeed Moal e lange Weeh, alles ze Foaß, erschweert äan der Summerhetz. Käänen vun oas hot dömoals e Fahrrad gehott, ed hot och kään Auto gäan, dat oas döhin brööht heed. Awer, fier äand kejhl Naaß zu kommen, dö woar oas kää Weeh ze weid.

De Grondmauern vum Baachemer Schetzel woaren dömoals noch auf boùde Seiten noch döö. Aus dem negschde Wald off Hoarschd hummir Äächestangen geschlööh, hun sei äan dej Fugen vum Schetzel äageführt un hun mäat Lehm un Wöösem oofgedichd. Dödörrich konnten mir de Strom vum Baach e bessin bremsen un äam gestauten Tempel mejh Oberfläch erzielen; gruuß gnooch für e poar Schwemmzisch, dejf gnooch fier oas Koppspreng, fier oas oofzekejhlen un ed Gemejt ze vergnüjen. Dat Enn vun soù ´nem vergnüchsamen Julinöömeddisch sollt fier meich awer nommoal schmerzhaft gäan.

Mei Papp woar ääjentlich emmer ziemlich goat zoù mir; awer, wenn eich ebbes Bieses gemaach hun oder ebbes, vun demm henn bluuß gemäänt hot, dat ed en Onrecht gewierschd wär, dann hot henn de Ledergüardel loassgemaach vu seiner blöö Schaffbox un hot mir kräfdisch den Henneren versellt. Miaschdens hun eich bei meim Papp seiner Schleeh gekrejsch, jo ejer laud geschrieh; nur dissmoal hot eich kää Mucks vun mir gäan, weil eich him dömäat beweise wollt, dass eich unschuldisch woar.

Eich säan gröd vum Bööden um Baachemer Schetzel haam komm. Eich gäan zoù, un demm Nömeddisch woar ed schun e bessin spääd. De Papp woar schun vun der Schicht dahaam un hot meich mäat drohender Stäamm gefrööt:

„Woù kemmschd dau dann wei her?“

„Ma, vum Bööden um Bachemer Schetzel!“, hun eich brav ze Antwuart gäan; awer eich hu gemerkt, dat ebbes net recht woar.

„Un wou häscht dau dann dein Böödbocks geloss?“

De Papp hot gemerkt, dat eich mein Böödbox net mej debei hot. Oase Papp, de frimmschde Mann vum Dörref hott mäat bieser Mien gemäänt, mir heeden oas all puddelnackisch ausgezuuh un „ebbes Schweinzijes“ zesummen getriff. Döbei hot eich nur de Box nöm Bööden zum Drecknen off de Betonmauer vum Schetzel gelööht un se ääfach beim Haamgejhn vergäaß.

Bööde gejn un Forelle fänken off der Schoofbreck  

Wej dann de Krijsch komm äas, de Papp bei de Soldaten un de Mamm als Krankeschweschder äam Milidärlazarett vu Mierzisch, dö säan eich de Woch iwer vum einsamen Zollhaus äam Waldrand nommoa bei de Oma äan de Hoofstroaß gezuuh, alsoù mäatten äan ´d Dörref. Dödörrisch hot seich mej Gelejenhäät gebuad, fier Kontakte un fier ze spillen mäat de Gleichaltrijen. Un dömäat säan eich äan zwejn verschiedene Krääse geroat. Wemma dej Onnerschiedlichkäät vun denne hieren Spillgewohnheiten betracht, dann kennt ma dej ääanen dej „Klerikalen“ un dej anneren dej „Säkularen“ nennen. Dej äänen hun „Mäaßdejnersches“ gespillt mäat ausgedejnden Mäaßbejschern, Kiarzestännern un selwer gebastelden Weihraachfässern. Sei hun soù de Gottesdejnschd vum Hanni imitiert, besonnerschd dej Feschdmäassen vun hejen Kärrischfeschden. Dej anneren hun seich mäat Holzsebeln, Schleudern un dörrich „Stoppeschießen“ mäat hierer Emweld ausenanner gesatt.

Äan der Grupp vun de Säkularen, mäat Leschie, Knubel, Abel Willi, em Braunchin un de Britzbrejdern hot den Elf- Zwöllefjährjen gelierd, net nur off ´m Schuttplatz mäad der Schleuder off leer Flaschen ze schießen; henn äas och äam Schleuderschießen off Spatzen ziemlich geübt gäan; henn hot sugoar dej flatternde Viel äam Flejhen getroaf.

Vun grießerem Notzen sollt seich speeder erausstellen, dat eich vun de Säkularen beim Bööden off der Schoofbreck och ed Forellefänken mäat der Hand geliert hun. Mein Liehrmääschdern, dat woaren dej Britzbrejder aus der Grejnstatt, mäat dennen mir och schwemme gang säan. Dej woaren äan der Konschd sehr geübt; se woaren – denn äänen ään, denn annern zwää Joahr äller wej mir – och de Chefs vun der Grupp.

Ewei, woù mir grießer gäan woaren, hot fier ze schwimmen dä kläänen Tempel um Baachemer Schetzel nemmej gelangt; de Schoofbreck, dat alt, awer vill grießer Wehr off halwer Streck nöö Mierzisch, dat woar döfier beschdens geeichned. Dä lang gestauten Sefferbaach hot hei en Brääd vun etwa sechs, siewen Metern un och en beachtlich Dejf. Soù konnten mir vun der Mauer vum Wehr eronner ohne Gefoahr Käpperden üben. Dix woaren mir äan oase Schwemm- und Sprengaktionen soù vertieft, dat ma ausgekejhlt säan un ugefang hun ze schnaddern. Dann säan mir ääfach off dej newen em Baach herlaafend Provinzialstroaß gelaaf, hun oas mäat ´m Bauch ausgebrääd un vun der sonngemwärmden Teerdeck nommoal offheize geloss.

Dömoals woar de Provinzialstroaß vu Mierzisch iwer Brottroff un Baachem eroff äan ´d Waldland dej äänzischd Stroaß bei oaß, dej geteert woar. Haut herrscht off der Stroaß un der selwischd Stell en deroartjen Verkehr, dat ma schun ze Foaß Gefahr lääft, wemma se nur iwerquere well.

Dat Forellefänken, demm mir oas dömoals – wej schu gesoat – off der Schoofbreck ewefalls hingäan hun, woar un kääner Stell vum Seffersbaach soù leicht wej hei. Denn Druck vum offgestaute Waasser hot un mehrere Stellen ed Fundament vum alte Wehr soù ennerhöhlt, dat um Böddem en Oart Waasserwalz enstann woar. Un hei hun och de Forellen mäat Vorlieb gestann un hun seich voller Loschd de perlende Strudel vum Waasser em de Bauch un de Schwanz spejlen geloss. Dödebei woaren sei määschdens so verzückt, – soùzesoan äan ´ner Oart Trance -, dat ma seich hinnen, vorsischdisch gebeckt, onbemerkt nehern konnt, de Hänn nöö uawen gedreht langsam soù enner hieren Bauch brööht un dann bletzoardisch zoùpacke konnt.

De letschde Summer vum Krejsch woar och e rischdije Summer zum Bööden; awert ed woar schun lewensgefährlich gäan, seich äan offenen Gewässern blecken ze lossen.

Nöödemm de Alliierten äan der Normandie gelannd säan un off ´m Viermarsch dörrich Nordfrankreich äan Richtung Westwall woaren, vun döö un äas oas Grenzgebiet mej un mej vun den dejfflejenden Jagdbombern haamgesejschd. Sei säan ganz plötzlich offgetauchd und hun off alles Menschliche geschoss dat seich bewechd hot. Woarschd dau alsooù debaußem äam Waasser, dann un hottschd kään Deckung gehot un hoschd ich net sier genooch flüchden kennen.

Un soù ´nem sonnijen Summerdaach, ed woar den 13. Juli 1944, dö hotten mir off ´m Realgymnasium äa Mierzisch schun nöö der zwäät Stonn frei, net etwa wejen der offkommend Hetz, sondern weil ed „Voralarm“ gäan hot. Wat maachen mäat dem ugegoochene Viermeddich? Äan ´d Schwimmbad gejhn, woar zoù gefählrich; alsoù säan mir vun der Obertertia äam Schoùlkellersetze bliff, fier Koarten ze spillen, soù lang iwwer de Zeit, dat eich och den Zuch vun der Kleinbahn verpasst hot. Und at Tragische, dat dann zweschen meim Schoúl- un meim Heimatort passiert äas, iwer dar Ereichnis, dat eich off ´m Weeh ze foaß vu Mierzisch nöö Brottroff aus der Fern mäatgrejt hot, döriwer hot Maria Johannes, dej mäatgerääst woar, äan der „Brotdorfer Dorfchronik“ (S. 144f) mäat ergreifender Realität bericht:

Es war ein warmer Sommertag, als ich am 13. Juli 1944 mit dem Zug von Dillingen nach Merzig und von dort weiter nach Brotdorf fuhr…  Links sahen wir schon die Häuser der Klinkerstraße und rechts die ersten Häuser der Provinzialstraße. Als plötzlich Motorengeheul und Explosionen zu hören waren. Irgendjemand schrie, daß wir von Jabos angegriffen werden. Was dann folgte, kann man nur als Chaos bezeichnen. Der Zug bremste und kam mit schrillem Pfeifen zum Stehen. Die Menschen im Zug fielen übereinander, alle schrien, einige bluteten aus Schußwunden, andere lagen blutüberströmt auf dem Waggonboden…“

Dä Jaboangriff hot 20 Menschen ed Leewen gekoschd. Weil eich länger wej üblich äan der Schoúl bliff beim Koartespillen bliff säan und den Zuch verpasst hun, dat hot mir mejlicherweis ed Lewen gerett.

En voyeuristisches Erlevnis beim Bööden

Dä ledschde Summer äam Krejsch äas alsoù ohne oas gewinnt Frääd um Bööden, dödefier awer emsoù tragischer ze Enn gang. Äam Speedherbschd äas dann dej zwäät Evakuierung komm, dissmoal net nö Thüringen, sonern nö Offenhausen äan Meddelfranken. Fier oas en schwer Zeit, dej ejschd hier Enn gefonn hot, wej de Krejsch vorbei woar, wej Ufang Mai 45 den Amerikaner äagereckt woar un gleich dönöh e Summer gefollischd äas, äan demm ma nomoal ongestiert bööde gejhn konnt.

Dej Möchlichkäät ze Schwemmen äan Offenhausen woar ziemlich bescheiden. Ed hot döö och en Baach gäan, denn normalerweis net vill grießer woar wej oase Seffersbaach; dat hääschd, ma konnt ´n mäat e besselche Mejh iwersprengen. Dej Dörrefjongen hotten awer iawerhalf vum Ort en Stell kannt, woù seich ed Baachbett äan Form vun ´nem Kolk dejf äan de Kalkböddem äageschnitt hot. Soù woar döö äan ääner, mäat dichten Bäämen besetzden Emlaafschleif en nadierlichen Tömpel entstann, denn äan der Metten bes zoù zwää Meter dejf woar, äan demm ma emmerhin sechs bes aacht Zisch schwemme konnt.

Doch eh ma nö ´m Waffestillstand nomoal zoù ´ner ongestiert Frääd um Bööde komme konnt, woar fier oas Flüchtlinge hei äam soùgenanten Bergungsgebiet en ärrisch Noùt un en schwierisch Iwerleewenszeit dörrichzestejhn.

Awer döbei äas meiner Famillisch zegoat komm, dat eich joo Forelle mäat der Hand fänke konnt. Weil nämlich den Offenhauserner Dörrefbaach net nur en goat Stell fier ze Bööden hot, un manch quirlije Stellen konnt ma etliche vun denne Feschen mäat denne ruude Ponkten stejhn sejn.

Obwöll seich oase nauen Zoùfluchtsort Offenhausen nennt, hot denn oas de allerschläamschd Noùtzeit bescheerd. Net nur, dat dej määschden vun oas –etwa 70 un der Zahl – wochelang äam Danzsaal vun der Dörrefwirtschaft hun („Offen“) hausen missen, weil dej reichen un sugoar noch äam Krejsch goat situierte Bauern oas „Saarfranzosen“ net bei seich offhöllen, oas net vun hierer Selbstversorgung hun offgäan wollten un dej ganz saarlännisch Flüchtlingskolonie als en Frimmkörper behandelt hun. Dat äas soù bliff bes zoú ääm bestemmden Daach äam Juli 1945; awer dödezoù mej äam dräatten Dääl vun de Juligeschichden.

Äan der Zweschenzeit hun mir gelierd, außer demm Besselchin, wat ed noch off Lebensmittelkoarten ze kääfe gäan hot, off de Steckern un off de Fluren alles,wat irjendwej ze äaßen woar, fier Oas ze organisiern: noch äam Speedherbschd Buchecker sammeln un wej ed Aschenputtel dej goaden vun den daawen eraustrennen; off de Steckern noch leihen, gelossenen Krombern un dej verduarten Schoten vun der Stangeboùnen sejchen, äan der Molkerei em Kätl schejn Aa maachen fier en Kann Magermellich…dann äam Frejjoahr 45 Freeschen mäat em Reechen aus em Tömpel höllen un aus em Baach Forelle mäat der Hand fänken.

Dat mäat de Forellen, dat woar besonnerschd nejdisch, weil den duudkranke, krebsverseuchde Mööen vun der Oma neischd anneres mejh vedröh hot wej ed Flääsch vum Fesch un dat schnejweiß Kaschdebroút vun den Amerikanern. Un grööd beim Forellefänken, döö hot meich en Sergeant vun der amerikanisch Besatzongsdrupp erweschd; awer, anstatt dat henn ed mir deed verbejden, hun eich den och Offtraach grejt, den Amis fresch Forellen ze liwwern äam Tausch mäat Konservebecksen, Erdnoßbotter, Boùhnekaffe, Schoklad un Chewing-Gum.

Un wenn eich ewei nommoa off oas Bööden äam Offenhausener Baach ze schwätze kommen, dann däät ewen dissen amerikanischen Sergeant och en wischdisch Roll döbei spillen.

Schun beim ejschde Moal, wej Konrad un dej anneren meich und iss besonnerschd Böödstell mäatgehöll hun, hot fier meich feschdgestann, date d mäat em Schwemmen bei de Jongen net vu weit her woar. Dö hot seich fier meich en goad Gelejenhääd gebuart, mäat meine besseren Leischdongen äam Schwemmen un äam Koppsprengen mein Position äan der Grupp ze feschdejen.  Un soù ´nem wärmen Julinöömeddisch hottem mir döö ausgiebisch gebööd un woaren gröd uawen off der hejsch Uferkant debei, fier haam ze gejhn. Plötzlich dreht seich de Konrad, de Vierschden vun der Grupp, remm un gefft oas Zäächen zereck, ganz stell ze saän:

Ennen um Baach, mäadden off ´ner klään Lichtung woar e Menschepoar gröd debei, seich ze begatten.

Off Gehääß vum Konrad hun mir oas off dej Uferkant gelööht, mäam Bauch äand Gras; so konnten mir vun uawen eronnen de ganze Viergang goad beobachden, ohne dat mir endeckt gäan säan.  Wej mir nommoa den Haamweeh offgehöll hun, woaren dej annern iwer dej Saach ziemlich erheiterd, sei woaren dödevun iwerhaapt net erschütterd oder goar geschockt. Denn, ennerweehs hun sei net offgehiert, döriwwer Witze ze maachen un hun soù oowgebrejht gedoan, als wär dej Saach schu beluschdijend, awer doch neischd Naues fier sei.

Eich awer woar bei der Beobachdung vun denne zwääj Menschen zwoar äänerseids sexuall ereeschd, annererseits jedoch noch lang Zeit denöö ärrisch geschockt un och dejf enttäuschd: Geschockt allään schun döödörrich, dat eich onfreiwellisch Zeuge vun der heegschd Vereinigung vun de Menschen äam Akt der Liebe gäan säan; geschockt zoùdem noch, weil seich ewen den Akt bei denne bääden äan ´ner Oart und Stellung vollzuuh hot, wej eich ed besher nur bei den Dejeren, bei de Kejhen un de Gääßen gesejhn hot, dej dahaam zum Oofdecker gefoahr gäan säan.

Zoù dem woar eich bes off de Böddem enttäuschd, weil eich alle bääd, de Mann und dej Fraa, erkannt hun: Äan dem Mann hun eich de färwijen Sergeanten erkannt, mäat dem eich vier Körzem den Handel mäat de Forellen ausgemaach, un denn mir noch um Daach devier ed rischdisch Pretschen bei dem fier oas naue Spill beibrööht hott, dat sei Volleyball genannt hun.

Un dej Fraa woar ään vun oasen saarlännischen Flüchtlingen, sei woar aus Mierzisch un hott döö äan ääm vun dennen ejschden Heisern off ´m Schenner gewunnt. Bei hier woar eich net allään deswejen soù enttäuschd, dat diss Fraa goar kään Hemmungen hot, seich ´nem stockfrimme Mann aus ´nem anneren Kontinent un vun ´ner anneren Rass soù gänzlich hinzegäan; mein Enttäuschung, loo äänewenzisch, hot vill mejh dej Tatsaach betroaf, dat eich dejselwischd Dame noch e poar Wochen devier Ärm äan Ärm mäat ´nem Offizier vun der deitschen Wehrmacht scharwenzeln gesejhn hott.

Äan oaser zwäät Juli-Geschicht´ hätt ma un e poar Stellen och lese kennen, dat fier oas Käanner frejher ed Böödegejhn net emmer nur en pur Frääd woar. Äan der neegschd Geschicht, dej vum Juli als Erntezeit handelt, kamma döriwer noch mej erfoahren.

Oas Eltern äan der Gruußfamillisch von dömoals woaren als Gääßebauern un Fabrekarbeiter soù ärm drun, dat ed verständlich woar, wenn mir Käanner iwwerall mäatgeholf hun. Un soù woar ed och en feschd Rejel, dat ma, wemma Spillen oder Bööden gejhn wollt, vierher noch ebbes Nötzliches hotte maache missen.

© Rudolf Engel 2014Box hochdt

 

 

 

 

Hinterlasse einen Kommentar